Powstawanie nasion, a tym samym owoców jest wynikiem zapylenia.
W najszerszym znaczeniu tego słowa, zapylanie polega na :
Dobre zapylenie ma wpływ na plon, ale także na wielkość, regularność kształtu i jakość skórki. Konieczne jest posiadanie w sadzie drzew zapylających, aby zapewnić obecność odpowiedniego pyłku w czasie kwitnienia.
W większości przypadków kwiaty tej samej odmiany jabłoni są wzajemnie niezgodne i konieczne jest użycie innej odmiany jako zapylacza. Postępy w wiedzy genetycznej doprowadziły do lepszego zrozumienia mechanizmu zapylania krzyżowego. U wielu roślin, które morfologicznie mogłyby być samopłodne, systemy niezgodności genetycznej sprzyjają lub wręcz wymagają zapylenia krzyżowego. Dzieje się tak za sprawą genów niezgodności (S) występujących w postaci licznych alleli-genów (S1, S2, S3, …, Sx), które oddziałują na rozwój ziarna pyłku na znamieniu.
Odmiana charakteryzuje się 2 allelami-genami (np. Granny to S3-S23). O częściowej zgodności między 2 odmianami mówi się, gdy tylko jeden allel-gen jest różny (np. Golden Delicious jest S2-S3, allel S3 jest wspólny z Granny), a o pełnej zgodności, gdy oba allele-geny są od siebie różne (np. Braeburn to S9-S24). Braeburn i Golden mają dwa zupełnie różne genotypy S i wspólne okresy kwitnienia, są więc w pełni kompatybilne, a ich połączenie zapewni optymalne zapylenie.
Znajomość różnych genotypów S pozwala na optymalizację naturalnego zapylania między drzewami w sadzie.
Uwaga: oprócz posiadania zgodnych genotypów S, aby móc się wzajemnie zapylać, odmiany muszą mieć podobne terminy kwitnienia.
Odmiany diploidalne mają wysoką zdolność kiełkowania pyłku (90-95%). Odmiany triploidalne mają bardzo niską zdolność kiełkowania pyłku (5-10%).
Belle de Boskoop, Reinette du Canada, Jonagold, Initial, Suntan to odmiany triploidalne. Malusy – zapylacze ozdobne są dobrymi zapylaczami dla odmian triploidalnych (patrz poniżej).
Wszystkie odmiany (nie-triploidalne) mogą być zapylaczami dla innej odmiany pod warunkiem, że :
W przypadku owoców różowatych zapylenie przez wiatr jest znikome. Głównymi zapylaczami są pszczoły miodne (60 do 95% fauny zapylającej).
Aby zoptymalizować zapylanie, konieczne jest wprowadzenie do sadu uli, które będą wprowadzane po rozpoczęciu kwitnienia (po fazie F1), w ilości co najmniej 2 ule na hektar w przypadku jabłoni i co najmniej 4 w przypadku grusz.
W celu optymalizacji zapylania ule powinny być ustawione prostopadle do rzędów drzew.
Wykorzystanie ozdobnych jabłoni (Malus floribunda) do zapylania sadów zostało opracowane we Francji przez INRAE w 1976 roku.
Drzewa Malus mają kilka zastosowań – zalet :
Dla bezpieczeństwa zaleca się posadzenie 2 różnych rodzajów zapylaczy ozdobnych.
Więcej o Malus – Zapylaczu ozdobnym: https://www.dalival.com/rada/zapylacze-aozdobne-malus/
MOŻLIWOŚCI ZAPYLANIA SADU
Przy zakładaniu sadu istnieje kilka wariantów sadzenia drzew: blok jednoodmianowy i blok z rzędami naprzemiennymi.
Opcja ta polega na zasadzeniu całego bloku jednej odmiany. Bardzo wydajne i praktyczne do monitorowania i zabiegów uprawowych przez cały sezon (przerzedzanie, przycinanie, zbiór, itp.), rozwiązanie to jest stosowane głównie dla tzw. odmian „samopłodnych” i/lub „diploidalnych”, które są raczej łatwe do zapylenia.
Należy uważać na odmiany „triploidalne” (jak Suntan), dla których zapylenie musi być wzmocnione.
Zapylacze rozmieszcza się w sposób rozłożony w zależności od odmiany, w ilości 7-10% całkowitej liczby drzew, czyli co 15-20 drzew w układzie przemiennym (patrz rys. 1 i 2).
Najlepiej wybrać 2 odmiany kwitnących jabłoni i/lub odmianę znaną ze swojej zdolności do zapylania (np. Red Idared lub Granny). W ten sposób zwiększają się szanse na zapylenie, niezależnie od różnicy w czasie kwitnienia między różnymi wiekami drewna na drzewach.
Zapylacze umieszcza się albo między dwoma drzewkami odmiany, która ma być zapylona, albo w miejscu drzewka odmiany tworzącej blok. Należy pamiętać, że przy nasadzeniach gęstych poniżej 0,8 m zawsze lepiej jest umieścić zapylacz w miejscu drzewka, aby drzewko mogło się dostatecznie rozwinąć.
Alternatywa ta polega na umieszczeniu 4 rzędów jednej odmiany razem z 1 lub 2 rzędami innej odmiany, które mogą się wzajemnie zapylać (rys. 3). Technika ta optymalizuje mieszanie pyłków w sadzie, przy jednoczesnym zachowaniu kontroli nad wykonywanymi zabiegami uprawowymi. W tym przypadku zaleca się posadzenie kilku drzewek Malus-zapylaczy ozdobnych (lub jabłoni zapylających) w 2 wewnętrznych rzędach bloku 4-rzędowego (do 3% naprzemiennie).
Ponadto szczególnie skuteczne jest umieszczenie zapylaczy na obu końcach rzędów: najlepiej 1 drzewko Malus i 1 drzewko odmiany zapylającej (np. Red Idared, która posiada pyłek zdolny do kiełkowania w niskich temperaturach).
Wiele badań wykazało, że pszczoły zatrzymują się na drzewie na końcu rzędu i mają pewną ciągłość żerowania w tym samym rzędzie.
Jest to tym mniejsza strata w produkcji, że te końcowe drzewka są często słabo chronione przez siatki przeciwgradowe i są często uszkadzane przez ciągniki przy ostrych kątach skrętu. Dlatego mniej szkodliwe będzie, jeśli uszkodzone zostaną tylko drzewka zapylające na końcu rzędu.
Grusze kwitną wcześniej niż jabłonie. W zależności od odmiany i warunków pogodowych, rozpoczyna się w kwietniu do połowy maja i trwa od 6 do 20 dni.
Większość odmian gruszy jest samopylna: do uzyskania owoców konieczne jest zatem zapylenie krzyżowe dwóch odmian, choć niektóre odmiany są niekompatybilne (a niekompatybilność ta jest znacznie silniejsza niż w przypadku jabłek). Na przykład, Fred® CH201 i Harrow Sweet lub Williams i Louise Bonne nie zapylą się w ogóle. Dlatego ważne jest, aby wybrać odpowiednią odmianę zapylającą.
Kilka przykładów udanych par odmiana/zapylacz:
W celu optymalizacji zapylania grusz w sadzie można rozważyć kilka rozwiązań:
Grusza ma również tę szczególną cechę, że posiada tzw. odmiany partenokarpiczne (jak Konferencja). Oznacza to, że mogą one wytwarzać owoce bez zapłodnienia, a więc bez zapylenia. Wytwarzane owoce są zatem bezpestkowe. Owoce te są z reguły bardziej wydłużone (patrz zdjęcie):
Dalival (we współpracy z IFO i przy doradztwie stacji badawczej La Morinière) pracował nad zapyleniem odmian w swoim katalogu.
Tutaj znajdą Państwo nasze narzędzie do określania zapylaczy dla danej odmiany.
Harrow Sweet jest najwcześniejszą odmianą, następnie Williams, a 2-3 dni później pozostałe odmiany: Conference, Concorde, Comice, President Heron, Misty Rose® NC4).
Nasze narzędzie do określania zapylaczy dla danej odmiany można znaleźć tutaj.
Tutaj znajdziesz wszystkie wydania naszego Noyauscope
Pokaż wszystkie NoyauscopesTutaj znajdziesz wszystkie wydania naszego Pommoscope
Pokaż wszystkie PommoscopesTutaj znajdziesz wszystkie wydania naszego Cidriscopes
Pokaż Cidriscope